«Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας» του Νίκου Μπελογιάννη
Ο Ν.Μπελογιάννης εκτελέστηκε στις 30
Μάρτη 1952, από την «κεντρώα» κυβέρνηση του Ν.Πλαστήρα, κατ’εντολήν των
Αμερικανών αφεντικών της.
Είχαν προηγηθεί δύο δίκες όπου ο
Ν.Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του αντιμετώπισαν με περισσή επιτυχία
τις κατηγορίες για κατασκοπεία σε βάρος της Ελλάδας. Ο Ν.Μπελογιάννης,
όταν μεταφέρθηκε μετά την πρώτη δίκη του στις φυλακές της Κέρκυρας, μέσα
σε συνθήκες απομόνωσης και ελλιπούς ενημέρωσης, άρχισε να γράφει το
έργο του «Σχέδιο για μία ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας». Μέσα σε
αυτό, υπάρχουν ανολοκλήρωτα κομμάτια για τον 19ο αιώνα, ένα ολοκληρωμένο
β΄ κεφάλαιο, σημειώσεις και αποδελτιώσεις και σχόλια που είδαν το φως
της δημοσιότητας μετά την εκτέλεσή του.
Σε κάθε περίπτωση,
καταδεικνύονται έντονα δύο στοιχεία από την προσπάθεια του
Ν.Μπελογιάννη. Πρώτον, το ασίγαστο πάθος του κομμουνιστή ν’αξιοποιήσει
ακόμα και τις χαραμάδες του χρόνου ώστε να ’ναι χρήσιμος και δεύτερον η
φροντίδα του επαναστατικού ΚΚΕ ν’ασχοληθεί με όλες τις σφαίρες της
πνευματικής ζωής. Ανάμεσα στους κύκλους της διανόησης και του ΚΚΕ είχαν
αναπτυχθεί ποικίλες αντιλήψεις για τη «συνέχεια» του ελληνισμού από την
αρχαιότητα ως τις μέρες μας, για το ρόλο της πνευματικής δημιουργίας, τη
δράση του κλήρου, τη σχέση των οικονομικών αλλαγών και του
εποικοδομήματος κ.α. Ο Ν.Μπελογιάννης προσπάθησε με τρόπο απλό,
παραστατικό και άμεσο, να περιγράψει αυτή την πορεία, κρατούμενος χωρίς
στήριξη. Αυτό κάνει το εγχείρημά του ακόμα μεγαλύτερο. Οι Μορφωτικές
Εκδόσεις, με αφορμή την εκδήλωση πολιτικής μνήμης και τιμής στον Νίκο
Μπελογιάννη (την 1η Απριλίου στο χώρο του ΣΗΜΑΤΟΣ) επανεκδίδει τη μελέτη
του αξέχαστου κομμουνιστή. Το βιβλίο του Ν.Μπελογιάννη «Σχέδιο για μια
ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας», έμεινε ανολοκλήρωτο για προφανείς
λόγους. Το πρώτο μέρος με τίτλο «Πρώτες μακρινές ρίζες» εκτείνεται από
το «ψυχορράγημα του Βυζαντίου» όπως γράφει ο Ν.Μπελογιάννης και φτάνει
ως το ακριτικό ψευτο-έπος που κατά τη γνώμη του συγγραφέα έχει ελάχιστη
λογοτεχνική αξία. Το δεύτερο μέρος είναι υλικό σε φακέλους, που ξεκινούν
από το γλωσσικό ζήτημα και τον Ψυχάρη και φτάνουν ως τον Παπαδιαμάντη,
τον Γ.Τερτσέτη και τον Κ.Παπαρρηγόπουλο. Tο γ΄ μέρος του υλικού
βρίσκεται σε δέματα και περιλαμβάνει διάφορα ζητήματα και σημειώσεις του
κομμουνιστή ηγέτη, για το ίδιο θέμα που είδαν το φως της δημοσιότητας,
με τη φροντίδα κυρίως της Έλλης Παππά, σύντροφο και συγκατηγορούμενη του
Ν.Μπελογιάννη. Η εκτέλεση του Ν.Μπελογιάννη (31 Μάρτη του 1952) δεν του
στέρησε μόνο τη δυνατότητα ολοκλήρωσης του έργου του. Αφαίρεσε και από
το λαό μας, και τη διανόησή του, τη δυνατότητα να επικοινωνήσει στο
πεδίο των γραμμάτων μ’έναν κομμουνιστή που συνδύαζε την πνευματική
καλλιέργεια με τη μαρξιστική σκέψη. Ο Ν.Μπελογιάννης διαπίστωσε ότι
λείπει μια μαρξιστική ιστορία της λογοτεχνίας και ως εκ τούτου υπάρχει
ένα κενό στην προσέγγιση για τη διαμόρφωση του νεοελληνικού είδους.
Σ’αυτό το κενό εισόρμησε ο μεγαλοϊδεατισμός, που πήρε τον 19ο και 20ο
αιώνα διάφορες μορφές και επηρέασε πολλαπλά και τα ελληνικά γράμματα. Οι
Μορφωτικές Εκδόσεις, τιμώντας τα 65 χρόνια από τη δολοφονία του
Ν.Μπελογιάννη, επανεκδίδουν το πρώτο μέρος από την εργασία του για τη
νεοελληνική λογοτεχνία με τίτλο «Πρώτες μακριές ρίζες» και το οποίο
αναφέρεται στο Βυζάντιο.Μάρτης 2017
ΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
