Σχετικά με μερικές λανθασμένες απόψεις γύρω από ελληνοτουρκικά ζητήματα στο Αιγαίο
Η διένεξη της Ελλάδας με την Τουρκία στα
ζητήματα του καθεστώτος του Αιγαίου έχει προκαλέσει και μια άλλου είδους
συζήτηση και αντιπαράθεση, που απευθύνεται και γίνεται μέσα σε αριστερό
ακροατήριο. Εδώ θα σταθούμε μόνο σε δύο ζητήματα: στο πώς εξετάζονται
και αντιμετωπίζονται τα θέματα της επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης
(χωρικών υδάτων) στα 12 μίλια και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης
(ΑΟΖ) σ' αυτήν τη διαμάχη, όπου εκδηλώνεται σοβαρή σύγχυση η οποία
οδηγεί και σε λανθασμένες θέσεις.
Στο θέμα της άσκησης του δικαιώματος
εθνικής κυριαρχίας για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 μίλια
από την Ελλάδα, διατυπώνεται θέση απόρριψής του με μια σειρά
ισχυρισμούς:
-Προβάλλεται ισχυρισμός που αμφισβητεί ή αναρωτιέται αν τα 12 μίλια είναι εθνικό κυριαρχικό δικαίωμα των κρατών.
Για να έχουμε μια σωστή αφετηρία σ’ αυτό
το ζήτημα οφείλουμε να γνωρίζουμε και πώς προήλθε ιστορικά και
επικράτησε η καθιέρωση του πλάτους των χωρικών υδάτων κάθε παράκτιου
κράτους στα 12 μίλια (που προηγούμενα ήταν στα 3 και στα 6 μίλια, αλλά
χωρίς να υπάρχει καθιέρωση ενιαίου πλάτους αιγιαλίτιδας ζώνης). Δεν
επικράτησε γιατί το όρισαν αυτόβουλα οι συντάκτες του διεθνούς δικαίου
μέσω της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά γιατί από τη δεκαετία
του 1950, σε μια περίοδο ανάπτυξης της εθνικοαπελευθερωτικής και
εθνικοανεξαρτησιακής πάλης, υπήρξε έντονη πίεση και πάλη των χωρών του
Τρίτου Κόσμου και ειδικά της Λατινικής Αμερικής για τη διεύρυνση της
κρατικής κυριαρχίας τους στη θάλασσα, επειδή ο ενάλιος πλούτος τους
καταληστεύονταν από τα μεγάλα κράτη τα οποία είχαν υπερπόντιους στόλους.
Και, μάλιστα, σ’ αυτό οι ΗΠΑ, που ήταν και από τους μεγαλύτερους
άρπαγες, εναντιώθηκαν σθεναρά στο όνομα της “ελευθερίας των θαλασσών”.
Χάρη σ’ αυτόν το μακρόχρονο αγώνα που
έδωσαν αυτές οι χώρες ενσωματώθηκε τελικά στη Σύμβαση για το Δίκαιο της
Θάλασσας, το 1982, το ενιαίο πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης των 12
μιλίων, που ασκείται μονομερώς από το παράκτιο κράτος. Η γενική
καθιέρωση των 12 μιλίων χωρικών υδάτων στο Διεθνές Δίκαιο συμπεριέλαβε
και τη γενική ρύθμιση της “αβλαβούς διέλευσης” ξένων πλοίων στην
αιγιαλίτιδα ζώνη, αλλά και της “ελεύθερης διέλευσης” στα στενά διεθνούς
ναυσιπλοΐας (στενά της ελεύθερης ναυσιπλοΐας είναι εκείνα που
χρησιμοποιούνται για τη Διεθνή Ναυσιπλοΐα και συνδέουν ένα τμήμα της
ανοιχτής θάλασσας ή ΑΟΖ με άλλο τμήμα ανοιχτής θάλασσας ή ΑΟΖ). Τη
ρύθμιση για τα στενά την επέβαλαν οι ΗΠΑ και η τότε Σοβιετική Ένωση, για
την ανεμπόδιστη κίνηση των ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεών τους.
Μάλιστα, η θέσπιση αυτών των ρυθμίσεων προέκυψε σαν συμβιβασμός που
επήλθε στην αντιπαράθεση των μικρότερων χωρών με τις μεγάλες κρατικές
δυνάμεις για την καθιέρωση των 12 μιλίων. Δηλαδή, η καθιέρωση
αιγιαλίτιδας ζώνης των 12 μιλίων έγινε με “αντάλλαγμα” την καθιέρωση των
ρυθμίσεων “αβλαβούς διέλευσης” στα χωρικά ύδατα και της “ελεύθερης
ναυσιπλοΐας” στα στενά διεθνούς ναυσιπλοΐας.
Έχοντας υπόψη αυτό το περιεχόμενο του
δικαιώματος των 12 μιλίων αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για ένα
κυριαρχικό δικαίωμα που προβάλλει έναν ελάχιστο φραγμό στην αρπαγή του
παράκτιου πλούτου πολλών μικρότερων χωρών από τα μεγάλα κράτη και πρώτα
απ’ όλα από τα ιμπεριαλιστικά κράτη. Κατά συνέπεια, η άσκηση του
δικαιώματος για αιγιαλίτιδα ζώνη των 12 μιλίων από την Ελλάδα (η
επέκταση, δηλαδή, της σημερινής των 6 μιλίων στα 12) είναι ένα δίκαιο
αίτημα, που η πραγματική άσκησή του θα σημάνει ότι η Ελλάδα, όπως και
κάθε άλλη χώρα, θα ελέγχει και θα αξιοποιεί μια παραθαλάσσια ζώνη 12
μιλίων γύρω από το έδαφός της, που θα της παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια
από ενδεχόμενες απειλές και θα προστατεύει ένα μεγαλύτερο τμήμα της
παράκτιας θάλασσάς της.
Να το προστατεύει, πρώτα απ’ όλα, από την
εκμετάλλευση και τη χρησιμοποίηση που κάνουν οι ιμπεριαλιστικές
δυνάμεις. Να σημειώσουμε εδώ ότι, αν είναι η Τουρκία σε πρώτο πλάνο που
αντιτάσσεται στην επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12
μίλια, οι ΗΠΑ και η Ρωσία (η σοσιαλιμπεριαλιστική Σοβιετική Ένωση
παλιότερα) δεν επιθυμούν, επίσης, αυτή την επέκταση και την επιθυμία
τους την έκαναν και την κάνουν πράξη υποθάλποντας και κάνοντας πλάτη
στην πολεμική απειλή της Τουρκίας να μην έχει η Ελλάδα αιγιαλίτιδα ζώνη
12 μιλίων.
Επειδή τα ωφελήματα που δίνει η άσκηση
αυτού του δικαιώματος και που θα μπορούσε να έχει ο ελληνικός λαός δεν
διασφαλίζονται από την εξαρτημένη κυρίαρχη αστική τάξη της Ελλάδας,
αντίθετα και αυτά θα τα ξεπουλήσει στα ξένα αφεντικά της, δεν σημαίνει
ότι απεμπολούμε το εθνικό κυριαρχικό δικαίωμα για χωρικά ύδατα 12
μιλίων, όπως δεν παραιτούμαστε από όλα τα σημερινά κυριαρχικά δικαιώματα
της Ελλάδας, την εθνική κυριαρχία της, επειδή την έχει κάνει διάτρητη η
ντόπια κυρίαρχη τάξη και οι κυβερνήσεις της με τις παραχωρήσεις
εδάφους, θάλασσας και εναέριου χώρου εθνικής κυριαρχίας, με τις
υποδουλωτικές συμφωνίες, τις υπηρεσίες και τις διευκολύνσεις που
παρέχουν στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ (αμερικάνικες βάσεις, ΝΑΤΟϊκά στρατηγεία
κλπ.).
-Προβάλλεται, επίσης, ο ισχυρισμός πως η
επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στα 12 μίλια είναι άδικη, γιατί
μετατρέπει τη νησιωτική Ελλάδα σε “κλειστή θάλασσα” για την Τουρκία,
“αποκλείοντας” την πρόσβασή της στο Αιγαίο. Πόσο αληθεύει όμως;
Αυτός ο ισχυρισμός, που είναι και
επιχείρημα της Τουρκίας, αλλά και πολιτικών κύκλων στην Ελλάδα που
τάσσονται υπέρ μιας διπλωματίας συμβιβασμών, που βάζει στο τραπέζι της
διαπραγμάτευσης και εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα (όπως έκανε η κυβέρνηση
Σημίτη συμφωνώντας στο Ελσίνκι να μπουν και τα σύνορα στο πακέτο της
ελληνοτουρκικής διαπραγμάτευσης), δεν είναι ακριβής. Από την άποψη,
πρώτο, ότι και με την επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12
μίλια, το Αιγαίο δεν “κλείνει” ή “σφραγίζεται” από την Ελλάδα.
Παραμένουν ένα μικρότερης έκτασης τμήμα του Αιγαίου ως ανοικτή θάλασσα
και (λιγότεροι) δίοδοι της Τουρκίας σ’ αυτή. Δεύτερο, το Αιγαίο δεν
γίνεται “κλειστή θάλασσα” και από την άποψη ότι η καθιέρωση της
αιγιαλίτιδας ζώνης δεν σημαίνει και την απαγόρευση να τη διαπλέουν ξένα
πλοία, υπό τον όρο, βέβαια, ότι τηρούν τους κανόνες της “αβλαβούς
διέλευσης”. Τα τούρκικα πλοία, δηλαδή, θα έχουν το δικαίωμα της
“αβλαβούς διέλευσης” στα χωρικά ύδατα των 12 μιλίων της Ελλάδας. Επίσης,
σε περιπτώσεις στενών της διεθνούς ναυσιπλοΐας επιβάλλεται και η
ελεύθερη- ανεμπόδιστη διέλευση (Transit Passage), μέσα από καθορισμένες
διαδρομές.
Κατά συνέπεια το ότι το Αιγαίο θα γίνει
“κλειστή ελληνική λίμνη” είναι αναληθές και μια υπερβολή, που φυσικά από
την πλευρά της Τουρκίας υπερτονίζεται σκόπιμα. Το ζήτημα αυτό εξάλλου,
αν υπήρχε πνεύμα συνεργασίας και πολιτική φιλίας, θα μπορούσε, στην
έσχατη περίπτωση, να διευθετηθεί με μια οριοθέτηση της αιγιαλίτιδας
ζώνης, ώστε να υπάρξουν δίοδοι ανοικτής θάλασσας για ελεύθερη
ναυσιπλοΐα, σε έκταση και με τρόπο που να μην αναιρείται ουσιαστικά το
δικαίωμα της Ελλάδας για αιγιαλίτιδα ζώνη 12 μιλίων. Θα πρέπει να
προσθέσουμε πως αναφέρονται παγκόσμια παρόμοιες περιπτώσεις θαλασσών
όπως είναι το Αιγαίο, όπου τα χωρικά ύδατα των 12 μιλίων έχουν
εφαρμοσθεί, χωρίς να ανακύψει πρόβλημα σαν αυτό που θέτει η Τουρκία
(π.χ. από το Ιράν και το Ομάν στα Στενά του Ορμούζ στην είσοδο του
Περσικού κόλπου, στην περιοχή της Βαλτικής όπου κράτη της διανύουν τα
γερμανικά, σουηδικά, δανικά χωρικά ύδατα των 12 μιλίων για να πάνε στη
Βόρειο θάλασσα). Τέλος να επισημανθεί ακόμα, ότι δικαίωμα αιγιαλίτιδας
ζώνης 12 μιλίων όπως το έχει η Ελλάδα, το έχει και η Τουρκία, η οποία,
μάλιστα, το έχει εφαρμόσει από καιρό στη Μαύρη Θάλασσα και στη Νότιο
Μεσόγειο.
-Προβάλλεται, τέλος, ο ισχυρισμός ότι η
καθιέρωση ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης 12 μιλίων είναι “επιθετική
αντιμετώπιση” της Τουρκίας και εναντιώνεται στη θέση για απαραβίαστα
σύνορα. Εδώ έχουμε να κάνουμε μάλλον με μια λειψή κατανόηση και ένα
μεγάλο μπέρδεμα εννοιών.
Η έννοια επιθετική αντιμετώπιση και
παραβίαση συνόρων σημαίνει ότι, αν η Ελλάδα επεκτείνει την αιγιαλίτιδα
ζώνη της στα 12 μίλια, θα επεκτείνει την κυριαρχία σε βάρος άλλων χωρών,
θα καταπατήσει την εθνική κυριαρχία της Τουρκίας,
θα παραβιάσει σύνορά της. Κατ’ αρχήν η
Ελλάδα έχει θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία από τις εκβολές του Έβρου ως
τη Σάμο, την Ικαρία και τα Δωδεκάνησα που ορίζονται από εθιμικούς
κανόνες και συμφωνίες. Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης των ανατολικών
νησιών της Ελλάδας στα 12 μίλια, όπως και αντίστοιχα της αιγιαλίτιδας
ζώνης των δυτικών ακτών της Τουρκίας, υπακούει στον κανόνα ότι, όπου η
απόσταση από ακτές άλλου κράτους είναι μικρότερη από το άθροισμα του
εύρους των αντίστοιχων χωρικών υδάτων τους (μικρότερη, δηλαδή, από 24
μίλια), η απόσταση αυτή μοιράζεται ανάμεσά τους. Οπότε, δεν τίθεται
κανένα θέμα παραβίασης συνόρων και επιθετικής ελληνικής επέκτασης. Στο
υπόλοιπο Αιγαίο η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης γίνεται προς την
ανοικτή θάλασσα που δεν έχει κυριαρχία, δεν ανήκει σε άλλο κράτος. Κατά
συνέπεια και εδώ ο ισχυρισμός πως η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα
12 μίλια παραβιάζει σύνορα και είναι “επιθετική κίνηση” ενάντια στην
Τουρκία είναι κάτι το ανυπόστατο.
***
Στο θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής
Ζώνης (ΑΟΖ) διατυπώνονται, επίσης, ως επιχειρήματα απόρριψης της άσκησης
αυτού του δικαιώματος το ότι οι ΑΟΖ αποτελούν εργαλεία στα χέρια των
ιμπεριαλιστών για τη διεύρυνση της κυριαρχίας τους σε χώρες, για να
λεηλατούν ενεργειακούς πόρους και ότι αντιπροσωπεύουν το “δίκαιο των
ισχυρών”. Και ακόμη, ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ από την ελληνική πλευρά
σημαίνει πολλαπλασιασμό της κυριαρχίας της που κάνει το Αιγαίο “κλειστή
θάλασσα” και αποκλείει την Τουρκία.
Χρειάζεται να σταθούμε και εδώ στο πώς
αναδείχθηκε και διεκδικήθηκε από πολλές χώρες το δικαίωμα για
Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη που, ας σημειωθεί, είναι επέκταση-
εμπλουτισμός του δικαιώματος για υφαλοκρηπίδα. Η υφαλοκρηπίδα καλύπτει
το δικαίωμα εκμετάλλευσης του πλούτου του βυθού και του υπεδάφους των
θαλασσών. Η ΑΟΖ συμπεριέλαβε πρόσθετα στην εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου
βυθού και υπεδάφους και την εκμετάλλευση της θαλάσσιας στήλης και της
επιφάνειας της θάλασσας ως μια απόσταση 200 μιλίων (που περιέχει και την
αιγιαλίτιδα ζώνη) από την ακτή. Αναδείχθηκε και διεκδικήθηκε με όμοιο
τρόπο όπως και η καθιέρωση της αιγιαλίτιδας ζώνης σε 12 μίλια από τις
χώρες του Τρίτου κόσμου. Η δυνατότητα που πρόσφεραν οι τεχνολογικές
εξελίξεις, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για πολλαπλή εκμετάλλευση της
θάλασσας από μεγάλα βάθη ως την επιφάνειά της, οδήγησαν μια σειρά
μικρότερες χώρες να ζητήσουν δικαιοδοσίες εκμετάλλευσης σε ευρύτερες από
την αιγιαλίτιδα ζώνη γειτονικές θαλάσσιες ζώνες, που τις
εκμεταλλεύονταν, ως ανοικτές θάλασσες, αποκλειστικά τα ισχυρά κράτη. Η
ΑΟΖ δεν είναι εθνική κυριαρχία όπως η αιγιαλίτιδα ζώνη, είναι πιο
περιορισμένες δικαιοδοσίες στη θάλασσα που δίνουν διευρυμένα δικαιώματα
στα άλλα κράτη να κάνουν χρήση της θαλάσσιας περιοχής αυτών των ζωνών
και πρώτα απ’ όλα να ασκούν το δικαίωμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας.
Γνωρίζοντας αυτά γίνεται φανερό ότι οι ΑΟΖ
δεν συνιστούν επέκταση κυριαρχίας, σαν κι αυτήν της αιγιαλίτιδας ζώνης,
αλλά παροχή ορισμένων δικαιοδοσιών στο παράκτιο κράτος, που αφήνει μια
σειρά άλλες ελευθερίες της ανοικτής θάλασσας στα υπόλοιπα κράτη (οι ΑΟΖ
δεν παρεμποδίζουν ούτε την ελεύθερη ναυσιπλοΐα, ούτε τις ελεύθερες
υπερπτήσεις, ούτε τις τοποθετήσεις καλωδίων). Απ’ αυτή την άποψη, είναι
εντελώς αστήρικτα τα επιχειρήματα πως η κήρυξη και η οριοθέτηση
ελληνικής ΑΟΖ θα κάνει “κλειστή θάλασσα” το Αιγαίο και θα βάλει σε
“αποκλεισμό” την Τουρκία.
Επιπλέον ένα θαλάσσιο καθεστώς σαν την
ΑΟΖ, που ενσωματώθηκε στο διεθνές δίκαιο ύστερα από πιέσεις και
κινητοποίηση μικρότερων χωρών για τη θέσπισή του, κόντρα στις
αντιδράσεις και την αρνητική στάση των ιμπεριαλιστικών κρατών, που
ήθελαν τις θαλάσσιες ζώνες της ΑΟΖ να παραμείνουν ανοιχτές θάλασσες για
να τις αλωνίζουν, είναι παράδοξο να λέγεται ότι αντιπροσωπεύει το δίκαιο
των ισχυρών(!) και να παρουσιάζεται σαν “εργαλείο των ιμπεριαλιστών”
για να λεηλατούν ενεργειακούς πόρους.
Μπορούμε να το καταλάβουμε μόνο σαν
σύγχυση που προκαλείται από το γεγονός ότι ένα καθεστώς, που κατακτήθηκε
σε μια εποχή ανόδου των αγώνων ανεξαρτησίας από τον ιμπεριαλισμό, σαν
μια ασπίδα προστασίας θαλασσών μικρότερων κρατών απέναντι στην
ιμπεριαλιστική λεηλασία στα χέρια εξαρτημένων από τον ιμπεριαλισμό
κυβερνήσεων και κυρίαρχων τάξεων, αχρηστεύεται. Ωστόσο, αυτός δεν είναι
λόγος να απορρίψουμε το δικαίωμα της Ελλάδας όπως και της Τουρκίας να
κηρύξουν ΑΟΖ. Το μόνο αντικείμενο που υπάρχει εδώ είναι η οριοθέτησή
τους που απαιτεί συμφωνία των δύο κρατών. Και στην περίπτωση του Αιγαίου
θα χρειαστεί συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (Η ΑΟΖ, που είναι
ζώνη ορισμένων δικαιοδοσιών σε ένα παράκτιο κράτος, δεν καθορίζεται
μονομερώς, όπως η αιγιαλίτιδα ζώνη που είναι εθνικό κυριαρχικό δικαίωμα.
Μπορεί και πρέπει να κηρυχθεί η οριοθέτησή της από ένα κράτος, αλλά αν
το αντικείμενο κράτος διαφωνεί με αυτή την οριοθέτηση, τότε μόνο με
συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών μπορεί να ορισθούν ΑΟΖ). Ας σημειωθεί πως
η Τουρκία από το 1986 έχει οριοθετήσει και την ΑΟΖ της στη Μαύρη
θάλασσα ύστερα από συμφωνία με την τότε Σοβιετική Ένωση και αργότερα με
συμφωνία και με τα άλλα Παρευξείνια κράτη.
***
Να κλείσουμε με την επισήμανση ότι,
ασφαλώς, και το διεθνές δίκαιο είναι δίκαιο που αντανακλά τους
παγκόσμιους συσχετισμούς δυνάμεων σε κάθε χρονική εποχή. Στη βασική
πλευρά του δεν μπορεί να είναι σήμερα παρά ένα δίκαιο που αποτυπώνει την
κυριαρχία του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος. Αυτό δεν σημαίνει
ότι δεν είναι δυνατόν να έχει στις διατάξεις του και κάποια ελάχιστα
δικαιώματα, όπως είναι τα 12 μίλια και την ΑΟΖ, που κατακτήθηκαν σε
συγκεκριμένες περιόδους από την πάλη χωρών κατά των μεγάλων θαλάσσιων
δυνάμεων που τα εκμεταλλεύονταν και υποχρεώθηκαν να τα αποδεχτούν οι
ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το εσωτερικό
δίκαιο κρατών, που ο αστικός χαρακτήρας του δεν αποκλείει να
ενσωματωθούν σ’ αυτό κάποια δικαιώματα (κοινωνικής ασφάλισης, απεργίας,
συνδικαλισμού κλπ.) ύστερα από εργατικούς και λαϊκούς αγώνες.
Αυτά όμως είναι και παραμένουν ένας τύπος,
αν δεν ενεργούν και δεν παλεύουν καθημερινά αυτοί που τα κατάκτησαν για
την υπεράσπισή τους και την εφαρμογή τους, καθώς είναι δεδομένο ότι και
όταν τα γράφουν οι νόμοι και τα συντάγματα, επιδιώκει να τα ακυρώνει
στην πράξη η κυρίαρχη αστική τάξη και αντίστοιχα αυτά που γράφει το
διεθνές δίκαιο τα ακυρώνουν οι κυρίαρχες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις με τη
σύμπραξη και των κυβερνήσεων των κρατών που έχουν υπό εξάρτηση. Με άλλα
λόγια τα 12 μίλια αιγιαλίτιδα ζώνη και οι ΑΟΖ δεν είναι αφεαυτά και
γενικά “εργαλεία των ιμπεριαλιστών”. Γίνονται τέτοια όταν τα κράτη τα
κυβερνούν εξαρτημένες και υποτελείς στον ιμπεριαλισμό κυβερνήσεις. Όπως,
ανάλογα, τα σωματεία γίνονται “εργαλεία των εργοδοτών” και των
κυβερνήσεων, όταν τα διοικούν και τα έχουν στα χέρια τους υποταγμένες
και εξαρτημένες από την εργοδοσία και την κυβέρνηση συνδικαλιστικές
δυνάμεις. Αυτός δεν είναι λόγος, όμως, να ταχθούμε γενικά ενάντια στα
σωματεία και να τα εξοβελίσουμε σαν “εργαλεία των εργοδοτών” και της
κυβέρνησης.
Από αυτήν τη σκοπιά οφείλουμε να δούμε και
την πολιτική της ντόπιας μεγαλοαστικής τάξης και των ελληνικών
κυβερνήσεων για την αιγιαλίτιδα ζώνη των 12 μιλίων και για την ΑΟΖ. Από
τη σκοπιά όχι της απόρριψης αυτών των δικαιωμάτων, από τα οποία μπορεί
να ωφεληθεί ο λαός μας, αλλά της καταγγελίας της πολιτικής που
υπονομεύει τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας είτε με το να μην τα ασκεί
και να τα παζαρεύει, είτε με το να τα αχρηστεύει, ή να τα χρησιμοποιεί
σε αντίθετες κατευθύνσεις από αυτές που έγινε πάλη για να κατοχυρωθούν.
