Από την Ουάσιγκτον μέχρι τις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και το Τόκιο, με τη διάλυση και την τυπική παλινόρθωση του καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ το 1991, όλα τα αστικά επιτελεία, δημοσιογράφοι και πανεπιστημιακοί, οικονομολόγοι, φιλόσοφοι και νομπελίστες -με επικεφαλής τον Φουκουγιάμα- βρήκαν την ευκαιρία να μιλήσουν για το «τέλος της ιστορίας».
Με ευκαιρία την κατάρρευση τότε, του κακέκτυπου «σοσιαλιστικού» μορφώματος της ΕΣΣΔ, προφήτευαν πως ο καπιταλισμός και η φιλελεύθερη αστική δυτική δημοκρατία, απαλλαγμένη από τις εσωτερικές αντιφάσεις που ταλαιπώρησαν όλα τα άλλα πολιτικά συστήματα, αποτελεί το έσχατο σημείο της ιδεολογικής εξέλιξης του ανθρώπινου γένους και την οριστική μορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης.
Ταυτόχρονα η πολυθρύλητη «παγκοσμιοποίηση» θα μείωνε τις αστικές και
ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις και η ελεύθερη και ενιαία αγορά, που θα
κυριαρχούσε, θα μετέτρεπε τον πλανήτη σε ένα ειρηνικό «παγκόσμιο χωριό».
Θεωρούσαν
ότι μπορούσαν να πάρουν έτσι τη «ρεβάνς» από τη μαρξιστική κοσμοθεωρία
που έθετε τον κομμουνισμό σαν το ανώτατο ιδεολογικό και κοινωνικό στάδιο
της ανθρωπότητας. Νόμιζαν ότι μια βαθιά και διακαής επιθυμία του
καπιταλιστικού κόσμου θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα, να ξορκίσουν
μια για πάντα «το φάντασμα του κομμουνισμού». Στα πλαίσια αυτά όλο αυτό
το διάστημα επιδόθηκαν στην έκδοση αντικομμουνιστικών ψηφισμάτων, στην
εξίσωση του ναζισμού με το σοσιαλισμό και γενικότερα σε μια προσπάθεια
αναθεώρησης της ιστορίας.
Όμως τα γεγονότα είναι «πεισματάρικα» και η ζωή στα 30 αυτά χρόνια είχε άλλα σχέδια και ήρθε να διαψεύσει τις προφητείες και τις προσδοκίες αυτές, με τον ίδιο τον Φουκουγιάμα το 2014 να αναγκάζεται να γράφει ότι «οι αμερικανικοί θεσμοί βρίσκονταν σε παρακμή».
Μπορεί τα 5-10 τελευταία χρόνια του προηγούμενου αιώνα να διαφάνηκε μια τέτοια προοπτική, με την κυριαρχία των αγορών σε Ανατολή και Δύση και με την ισχυρή παρουσία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Ήρθε όμως η αυγή του 21ου αιώνα -με «πρελούδιο» την επέμβαση στη Γιουγκοσλαβία το 1999-2000 και με μια σειρά πολέμους (Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβύη, Συρία κλπ)- να επιβεβαιώσει ότι η ανθρωπότητα συνεχίζει να βρίσκεται στην «εποχή του ιμπεριαλισμού».
Και μπορεί οι αντιστάσεις των λαών σε αυτές τις χώρες και σε άλλες περιοχές του πλανήτη και οι εργατικές – νεολαιίστικες κινητοποιήσεις στην καρδιά των καπιταλιστικών μητροπόλεων να μην έθεταν άμεσα -λόγω της υποχώρησης του κομμουνιστικού κινήματος- και το δεύτερο σκέλος του λενινιστικού ορισμού για την εποχή μας, αυτό «της προλεταριακής επανάστασης», όμως αναδείκνυαν σαν ενεργές και αγεφύρωτες τις αντιθέσεις, εργατική – αστική τάξη, λαοί – ιμπεριαλισμός και αυτές μεταξύ των διαφόρων ιμπεριαλιστών. Επιβεβαίωναν στην ουσία ότι η ταξική πάλη συνεχίζει να είναι κινητήρια δύναμη της ιστορίας.
Σήμερα, 30 χρόνια από τότε, τα αποτελέσματα είναι θλιβερά, με τη φτώχεια, την πείνα, την ανεργία, τους πολέμους και το θάνατο να ξεσχίζουν το σώμα του πλανήτη. Οι «λεωφόροι της ειρήνης και της ευημερίας», τις οποίες είχαν υποσχεθεί στους λαούς, δεν άνοιξαν ποτέ και ο καπιταλιστικός κόσμος βουλιάζει σε μια βαθιά και αξεπέραστη καπιταλιστική κρίση που σοβεί από το 2008. Παρά την τεράστια τεχνολογική πρόοδο που προέκυψε στο διάστημα αυτό, μεγάλωσε η εκμετάλλευση και η απόλυτη εξαθλίωση της εργατικής τάξης, ο σύγχρονος κόσμος έχει γίνει πιο σκληρός και αδυσώπητος απέναντι στον εργαζόμενο, ιστορικές κατακτήσεις της εργατικής τάξης «καρατομήθηκαν» και οι αλλεπάλληλες καπιταλιστικές κρίσεις διόγκωσαν παραπέρα τα κοινωνικά και οικονομικά αδιέξοδα των λαών.
Λίγα πολυεθνικά μεγαθήρια και οικογένειες κροίσων νέμονται το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πλούτου, ενώ οι φτωχοί γίνονται ακόμη φτωχότεροι. Βαθαίνει ταυτόχρονα το χάσμα ανάμεσα σε μερικές πλούσιες χώρες και στις πολλές φτωχές χώρες του πλανήτη.
Στην ίδια την Αμερική, στη ναυαρχίδα-βιτρίνα του καπιταλιστικού κόσμου, δεκάδες εκατομμύρια είναι οι άστεγοι, οι φτωχοί και οι κοινωνικά αποκλεισμένοι που κοιμούνται στους δρόμους, που ψάχνουν στα σκουπίδια να τραφούν, οι μαύροι συνεχίζουν να καταπιέζονται και να δολοφονούνται από τους αμερικανούς μπάτσους, ολόκληρες πολιτείες έμειναν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, στο έλεος του χιονιά και των πλημμυρών, ενώ το πολιτιστικό επίπεδο της χώρας αποτυπώνουν τα παιδιά-πιστολέρο που μπαίνουν στα σχολειά και σκοτώνουν κατά δεκάδες τους συμμαθητές τους.
Τα δημόσια συστήματα Υγείας, Κοινωνικής Πρόνοιας, Ασφάλισης, Παιδείας διαλύθηκαν και αυτά και όλα τα δημόσια αγαθά -νερό, ρεύμα κλπ- μπήκαν στο βωμό της κερδοσκοπίας, μέσα από την ιδιωτικοποίησή τους. Το περιβάλλον γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης και καταστρέφεται με το πρόσχημα της «πράσινης ανάπτυξης».
Την τελευταία δεκαετία οξύνθηκαν οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Ακόμη και ο δυτικός κόσμος φαίνεται διασπασμένος (αντιθέσεις ΗΠΑ – Γαλλίας, Brexit, αντιθέσεις στην ΕΕ κλπ).
Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός, που συνεχίζει να είναι ο ισχυρότερος του πλανήτη, παρά το γεγονός ότι δέχτηκε μια σειρά πλήγματα από την εμφάνιση των ανταγωνιστών του και από τις αντιστάσεις των λαών, αναπροσαρμόζει την στρατηγική για την παγκόσμια ηγεμονία.
Η Ρωσία επανέρχεται με καλύτερους όρους στο προσκήνιο (Κριμαία, Συρία, Ουκρανία, Ιράν), ενώ η καταλυτική παρουσία της Κίνας -του παλινορθωμένου καπιταλισμού- στη διεθνή σκηνή δημιουργεί νέα δεδομένα στους παγκόσμιους συσχετισμούς και στη διαμόρφωση των συμμαχιών, των μετώπων και των στρατηγικών κινήσεων. Η κλιμάκωση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών για την αναδιανομή των σφαιρών επιρροής, το αδυσώπητο κυνηγητό για το ποιος θα βάλει στο χέρι τον έλεγχο των ενεργειακών κοιτασμάτων, του ορυκτού πλούτου, των δρόμων μεταφοράς των εμπορευμάτων, σκοτεινιάζουν το διεθνή ορίζοντα και ο κίνδυνος του πολέμου απειλεί το «παγκόσμιο χωριό».
Οι ανοιχτές πληγές από τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, η φτώχεια και οι περιφερειακοί πόλεμοι που συνεχίζουν να μαίνονται προκαλούν πρωτοφανή για το τελευταίο διάστημα της ιστορίας της ανθρωπότητας προσφυγικά κύματα, με δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο μετανάστες να εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, σαν αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης και των στρατιωτικών επεμβάσεων και πολέμων, όπου χάνουν τη ζωή τους χιλιάδες άνθρωποι.
Τελευταία η εγκληματική διαχείριση της πανδημίας, που ήρθε να απλώσει το δίχτυ του θανάτου σε εκατομμύρια ανθρώπους, έδειξε πόσο νοιάζονται αστικές κυβερνήσεις, οργανισμοί και πλανητικά μονοπώλια για την υγεία και τη ζωή των ανθρώπων και επί πλέον ότι η διαπάλη «αγκαλιάζει» κάθε πτυχή των καπιταλιστικών οικονομιών ακόμη και τα εμβόλια, τα φάρμακα.
Αυτή είναι η μαύρη εικόνα του «σύγχρονου», «ελεύθερου» κόσμου, που ξέσχισε τις αλαζονικές προφητείες και προσδοκίες που διατυπώθηκαν πριν από 30 χρόνια. Έκφραση αυτού του αντιδραστικού πολιτικού κλίματος και της βαθιάς κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος είναι και η αναβίωση των φασισμού, που αποτελεί χρυσή εφεδρεία του και που φτάνει να επηρεάζει κυβερνήσεις στην καρδιά της Ευρώπης
Κι απ’ την άλλη μεριά, οι λαοί επιμένουν. Παρά τα πλήγματα που δέχτηκαν, παρά τη σοβαρή υποχώρηση του εργατικού, λαϊκού και κομμουνιστικού κινήματος, όλο αυτό το διάστημα συνεχίζουν να αντιστέκονται και να αγωνίζονται ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση, τον ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο, για Ζωή, Δουλειά, Ειρήνη, Εθνική Ανεξαρτησία και για μια άλλη κοινωνία, για το Σοσιαλισμό. Από την Παλαιστίνη, τη Συρία, το Αφγανιστάν το Ιράκ και τη Λιβύη, μέχρι τη Λατινική Αμερική και την Αφρική, από τους αγρότες της Ινδίας, μέχρι τα κίτρινα γιλέκα στο Παρίσι και τις διαδηλώσεις στις ΗΠΑ για τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, παλεύουν σκληρά, υπερασπίζουν με αίμα τη ζωή, τη γη και την ελευθερία τους, το μισθό και τα δημοκρατικά τους δικαιώματα.
Το «φάντασμα» λοιπόν -που προανήγγειλαν οι Μάρξ-Ένγκελς μέσα από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο- και το αντίπαλο δέος συνεχίζει να υπάρχει και να «γκριζάρει» τα όνειρα των αστικών-ιμπεριαλιστικών επιτελείων. Το ζητούμενο είναι η ενίσχυση των αντιστάσεων παντού για την ανάκαμψη του λαϊκού κινήματος, που έχει σαν προϋπόθεση την ανασυγκρότηση του κομμουνιστικού κινήματος, που θα προκύψει μέσα από μια δύσκολη και βασανιστική πορεία, αποτιμώντας τις νίκες και τις ήττες του, τις μεγάλες κατακτήσεις και τις τραυματικές εμπειρίες του.