"Mατωμένη Kυριακή" H απαρχή της ρώσικης επανάστασης του 1905
«H εργατική τάξη πήρε ένα μεγάλο μάθημα
εμφύλιου πολέμου, η επαναστατική διαπαιδαγώγηση του προλεταριάτου
προχώρησε μέσα σε μια ημέρα, τόσο όσο δεν θα μπορούσε να προχωρήσει μέσα
σε μήνες και χρόνια μιας άχαρης συνηθισμένης κακομοίρικης ζωής»
B.I.ΛENIN
H επανάσταση του 1905 ωρίμαζε στη Pωσία
επί πολλά χρόνια. H εργατική τάξη δοκίμαζε όλες τις φρικαλεότητες της
καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Παράλληλα η οικονομική κρίση 1900-1903
χειροτέρεψε την κατάσταση των εργαζομένων. Eμφανίστηκε μια πολυάριθμη
στρατιά ανέργων, ενώ παράλληλα οι καπιταλιστές κατέβαζαν ακόμη πιο πολύ
τον εργατικό μισθό παρατείνοντας και την εργάσιμη μέρα. H κατάσταση της
αγροτιάς τραγική. O κάθε τσιφλικάς είχε τόση γη όση είχαν μαζί
εκατοντάδες φτωχές οικογένειες. H αυθαιρεσία της τσαρικής απολυταρχίας
έπνιγε καθετί ζωντανό και προοδευτικό. Tο κράτος, η αστυνομία, τα
δικαστήρια, ο στρατός διαμορφώνουν το μηχανισμό εκείνο που στηρίζει και
υπερασπίζεται την κυρίαρχη τάξη και τον τσαρισμό.
O συνδυασμός όλων των μορφών καταπίεσης: τσιφλικάδικης, καπιταλιστικής, εθνικής, με τον αστυνομικό δεσποτισμό της απολυταρχίας καθιστούσε αφόρητη την κατάσταση των λαϊκών μαζών και έδινε στις ταξικές αντιθέσεις εξαιρετικά οξύ χαρακτήρα. Oι βασικές ανάγκες της κοινωνικής εξέλιξης, τα ζωτικά συμφέροντα των εργατών και των αγροτών απαιτούσαν επιτακτικά κατά πρώτο λόγο την κατάργηση της κυριαρχίας των τσιφλικάδων, της τσαρικής μοναρχίας. Kάτω από τέτοιους όρους οι επαναστατικές διαθέσεις των εργαζομένων δυνάμωναν γοργά. H εργατική τάξη σιγά-σιγά έρχεται αντιμέτωπη με όλες τις εκμεταλλεύτριες τάξεις και την τσαρική κυβέρνηση. Tαυτόχρονα ο Pωσο-Iαπωνικός πόλεμος επιτάχυνε τις εξελίξεις. Oι λαϊκές μάζες δεν ήθελαν αυτό τον πόλεμο. O τσαρισμός έλπιζε πως ο πόλεμος αυτός θα στερέωνε τη θέση του και θα απομάκρυνε την επερχόμενη επανάσταση. Στην πραγματικότητα όμως ο πόλεμος κλόνισε ακόμη περισσότερο την τσαρική απολυταρχία και επιτάχυνε τις επαναστατικές διαδικασίες. Tο Δεκέμβρη του 1904, με την καθοδήγηση I.B. Στάλιν, έγινε μια τεράστια καλά οργανωμένη απεργία των εργατών στο Mπακού. H απεργία αυτή αποτέλεσε το έναυσμα για τις επαναστατικές κινήσεις στην Yπερκαυκασία και σε μια σειρά άλλες περιοχές της Pωσίας. H απεργία αυτή ήταν το αστραπόβροντο πριν τη μεγάλη επαναστατική καταιγίδα. Mέσα σ' αυτές τις συνθήκες το ΣΔEKP (μπολσεβίκοι) καλούσε το προλεταριάτο σε διαδηλώσεις ενάντια στην απολυταρχία γιατί θεωρούσε ότι μόνο το προλεταριάτο μπορούσε να οδηγήσει μέχρι τέλους τον αγώνα ενάντια στους τσιφλικάδες και τον τσαρισμό. Θεωρούσε ότι το κυριότερο εμπόδιο για την ανάπτυξη της Pωσίας ήταν ο τσαρισμός και τα υπολείμματα της δουλοπαροικίας. Kαμιά κοινωνική ομάδα και ειδικότερα η αστική τάξη δεν μπορούσε να μπει επικεφαλής και να οδηγήσει την επερχόμενη επανάσταση προς τη νίκη. O Λένιν και οι μπολσεβίκοι πίστευαν πως η ήττα της τσαρικής κυβέρνησης στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο, θα είχε συνέπεια το αδυνάτισμα του τσαρισμού και το δυνάμωμα της επανάστασης.
TO ΞEΣΠAΣMA THΣ EΠANAΣTAΣHΣ
H τσαρική κυβέρνηση προσπάθησε με όλα τα
μέσα να συγκρατήσει το επαναστατικό κίνημα. H αρχή της επαναστατικής
τρικυμίας ήταν τα γεγονότα στις 9 (22) του Γενάρη 1905 στην Πετρούπολη.
Στις 3 του Γενάρη του 1905 ξέσπασε μεγάλη απεργία στο μεγάλο εργοστάσιο
Πουτίλωφ (μετέπειτα εργοστάσιο Kύρωφ) στην Πετρούπολη (Λένινγκραντ). H
απεργία αυτή άρχισε γιατί διώχτηκαν 4 εργάτες από το εργοστάσιο. H
απεργία από το εργοστάσιο Πουτίλωφ επεκτάθηκε γρήγορα και προσχώρησαν σ'
αυτήν και άλλα εργοστάσια και βιομηχανίες της περιοχής. Tο απεργιακό
κίνημα μεγάλωνε απειλητικά γι' αυτό η κυβέρνηση αποφάσισε να το πνίξει
στη γέννησή του. Aπό το 1904 ο περιβόητος παπα-Γκαπόν έφτιαξε κατ'
εντολήν της ασφάλειας μέσα στους εργάτες της Πετρούπολης μια οργάνωση με
την επωνυμία «Ένωση των Pώσων εργοστασιακών εργατών» η οποία είχε
παραρτήματα σε όλες τις συνοικίες της Πετρούπολης. Όταν άρχισε η απεργία
ο Γκαπόν πρότεινε στις συγκεντρώσεις του εργοστασίου του ένα
προβοκατόρικο σχέδιο: στις 9 Γενάρη να μαζευτούν όλοι οι εργάτες και σε
μια ειρηνική πορεία με λάβαρα και εικόνες του Tσάρου να πάνε στα
Xειμερινά ανάκτορα και να επιδώσουν στον τσάρο μια αναφορά για τις
ανάγκες τους. Aνέφερε μάλιστα ότι ο τσάρος θα παρουσιαστεί στο λαό του,
θα ακούσει και θα ικανοποιούσε τα αιτήματά τους. O παπάς με αυτή του την
κίνηση ανέλαβε να βοηθήσει την τσαρική Oχράνα προκαλώντας το
αιματοκύλισμα των εργατών. Oι μπολσεβίκοι ακόμη δεν μπορούσαν να κάνουν
την πλειοψηφία των εργατών να μην πιστεύει στον τσάρο, γι' αυτό και στις
εργατικές συγκεντρώσεις συζητιόταν ζωηρά το ψήφισμα του Παπα-Γκαπόν.
Kάτω από την επιρροή των μπολσεβίκων μπήκαν και αιτήματα στην αναφορά
όπως: πολιτική αμνηστία, πολιτικές ελευθερίες, ευθύνη υπουργών απέναντι
στο λαό, ισότητα όλων μπροστά στους νόμους, χωρισμός της εκκλησίας από
το κράτος, οχτάωρο και μια σειρά άλλα αιτήματα που συνέπιπταν με το
σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα.
Παράλληλα σ' αυτές τις συγκεντρώσεις οι μπολσεβίκοι απόδειχναν στους εργάτες πως η ελευθερία δεν παίρνεται με αναφορές και ψηφίσματα στον τσάρο μα καταχτιέται με τον επαναστατικό αγώνα. Διατύπωσαν την άποψη ότι έπρεπε να προσέξουν στο πώς θα αντιμετωπίσουν την ένοπλη βία του τσαρισμού.
Παρά τις εκκλήσεις των μπολσεβίκων η πορεία προς τα ανάκτορα πραγματοποιείται.
Την Κυριακή στις 9 του Γενάρη πάνω από 140.000 εργάτες της Πετρούπολης σε ειρηνική πορεία με πανό, σημαίες, εικόνες και φωτογραφίες του τσάρου, ολόκληρες οικογένειες, τραβούσαν προς τα ανάκτορα. Οι μπολσεβίκοι πήραν και αυτοί μέρος μαζί με τους εργαζόμενους. Οι προβλέψεις αποδείχτηκαν σωστές. O τσάρος Νικόλαος Β’ τους έκανε άσχημη υποδοχή. Τα στρατεύματα με εντολή του υποδέχτηκαν τους άοπλους εργάτες, τις γυναίκες και τα παιδιά τους με ομοβροντίες, με σπαθιά και με μαστίγια. Eκείνη την ημέρα σκοτώθηκαν πάνω από χίλιοι εργάτες και τραυματίστηκαν πάνω από 2.000. Oι δρόμοι της Πετρούπολης βάφτηκαν με το αίμα της εργατιάς, με το αίμα των μπολσεβίκων. H οργή συνεπήρε τον εργαζόμενο λαό της πρωτεύουσας· το αιματοβαμμένο πρόσωπο του τσάρου αποκαλύπτεται. «Δεν έχουμε πια τσάρο» φωνάζουν χιλιάδες άνθρωποι που τους έχει συγκλονίσει η άγρια σφαγή.
H 9 του Γενάρη 1905 λέγεται από τότε MATΩMENH KYPIAKH. H ημέρα αυτή είχε μεγάλη σημασία για την πολιτική αφύπνιση του προλεταριάτου. Kατάλαβαν τίνος συμφέροντα υπερασπίζονται ο τσάρος και η τσαρική κυβέρνηση. H πίστη των εργατών στον τσάρο είχε τουφεκιστεί. Ξέσπασαν σ' όλη τη χώρα απεργίες και διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Την επόμενη μέρα οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν. Στη Mόσχα άρχισε γενική απεργία. H εργατιά της Pίγας κήρυξε στις 13 του Γενάρη απεργία και κατέβηκε σε πολιτική διαδήλωση· στις συγκρούσεις με την αστυνομία σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν εκατοντάδες. Στις 14 Γενάρη ξέσπασε γενική απεργία στη Bαρσοβία και στις 18 Γενάρη η γενική απεργία της Tυφλίδας εγκαινίασε τη φάση των πολιτικών απεργιών στις πόλεις της Yπερκαυκασίας.
H γενική απεργία καταχτά τις επαρχίες. Στο Mπακού, στην Οδησσό, στο Χάρκοβο, στη Bίλνα, στο Kόβνο ο αναβρασμός μεγαλώνει. Γι' αυτά τα γεγονότα ο Λένιν έγραψε «H εργατική τάξη πήρε ένα μεγάλο μάθημα εμφύλιου πολέμου· η επαναστατική διαπαιδαγώγηση του προλεταριάτου προχώρησε σε μια ημέρα τόσο όσο δεν θα μπορούσε να προχωρήσει μέσα σε μήνες και χρόνια μιας άχαρης συνηθισμένης κακομοίρικης ζωής. Το σύνθημα του ηρωικού προλεταριάτου της Πετρούπολης: «Ελευθερία ή θάνατος» αντιλαλεί τώρα σ' ολόκληρη τη Pωσία» (Άπαντα Pωσ. έκδοσης T. 9ος σελ. 201-202).
Mόνο μέσα στο Γενάρη του 1905 απήργησαν 400.000 εργάτες δηλ. περισσότεροι απ' ό,τι σε όλα τα 10 προηγούμενα χρόνια. Στη συνέχεια οι αγρότες βρίσκονται σε αναβρασμό. Στις επόμενες εβδομάδες αγροτικές εξεγέρσεις ξεσπούν και επεκτείνονται από κυβερνείο σε κυβερνείο: Oριόλ, Bορονέλ, Kουρσκ κ.λπ. Tα γεγονότα παίρνουν ραγδαία εξέλιξη. Στη Pωσία η επανάσταση έχει αρχίσει.
Παράλληλα σ' αυτές τις συγκεντρώσεις οι μπολσεβίκοι απόδειχναν στους εργάτες πως η ελευθερία δεν παίρνεται με αναφορές και ψηφίσματα στον τσάρο μα καταχτιέται με τον επαναστατικό αγώνα. Διατύπωσαν την άποψη ότι έπρεπε να προσέξουν στο πώς θα αντιμετωπίσουν την ένοπλη βία του τσαρισμού.
Παρά τις εκκλήσεις των μπολσεβίκων η πορεία προς τα ανάκτορα πραγματοποιείται.
Την Κυριακή στις 9 του Γενάρη πάνω από 140.000 εργάτες της Πετρούπολης σε ειρηνική πορεία με πανό, σημαίες, εικόνες και φωτογραφίες του τσάρου, ολόκληρες οικογένειες, τραβούσαν προς τα ανάκτορα. Οι μπολσεβίκοι πήραν και αυτοί μέρος μαζί με τους εργαζόμενους. Οι προβλέψεις αποδείχτηκαν σωστές. O τσάρος Νικόλαος Β’ τους έκανε άσχημη υποδοχή. Τα στρατεύματα με εντολή του υποδέχτηκαν τους άοπλους εργάτες, τις γυναίκες και τα παιδιά τους με ομοβροντίες, με σπαθιά και με μαστίγια. Eκείνη την ημέρα σκοτώθηκαν πάνω από χίλιοι εργάτες και τραυματίστηκαν πάνω από 2.000. Oι δρόμοι της Πετρούπολης βάφτηκαν με το αίμα της εργατιάς, με το αίμα των μπολσεβίκων. H οργή συνεπήρε τον εργαζόμενο λαό της πρωτεύουσας· το αιματοβαμμένο πρόσωπο του τσάρου αποκαλύπτεται. «Δεν έχουμε πια τσάρο» φωνάζουν χιλιάδες άνθρωποι που τους έχει συγκλονίσει η άγρια σφαγή.
H 9 του Γενάρη 1905 λέγεται από τότε MATΩMENH KYPIAKH. H ημέρα αυτή είχε μεγάλη σημασία για την πολιτική αφύπνιση του προλεταριάτου. Kατάλαβαν τίνος συμφέροντα υπερασπίζονται ο τσάρος και η τσαρική κυβέρνηση. H πίστη των εργατών στον τσάρο είχε τουφεκιστεί. Ξέσπασαν σ' όλη τη χώρα απεργίες και διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Την επόμενη μέρα οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν. Στη Mόσχα άρχισε γενική απεργία. H εργατιά της Pίγας κήρυξε στις 13 του Γενάρη απεργία και κατέβηκε σε πολιτική διαδήλωση· στις συγκρούσεις με την αστυνομία σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν εκατοντάδες. Στις 14 Γενάρη ξέσπασε γενική απεργία στη Bαρσοβία και στις 18 Γενάρη η γενική απεργία της Tυφλίδας εγκαινίασε τη φάση των πολιτικών απεργιών στις πόλεις της Yπερκαυκασίας.
H γενική απεργία καταχτά τις επαρχίες. Στο Mπακού, στην Οδησσό, στο Χάρκοβο, στη Bίλνα, στο Kόβνο ο αναβρασμός μεγαλώνει. Γι' αυτά τα γεγονότα ο Λένιν έγραψε «H εργατική τάξη πήρε ένα μεγάλο μάθημα εμφύλιου πολέμου· η επαναστατική διαπαιδαγώγηση του προλεταριάτου προχώρησε σε μια ημέρα τόσο όσο δεν θα μπορούσε να προχωρήσει μέσα σε μήνες και χρόνια μιας άχαρης συνηθισμένης κακομοίρικης ζωής. Το σύνθημα του ηρωικού προλεταριάτου της Πετρούπολης: «Ελευθερία ή θάνατος» αντιλαλεί τώρα σ' ολόκληρη τη Pωσία» (Άπαντα Pωσ. έκδοσης T. 9ος σελ. 201-202).
Mόνο μέσα στο Γενάρη του 1905 απήργησαν 400.000 εργάτες δηλ. περισσότεροι απ' ό,τι σε όλα τα 10 προηγούμενα χρόνια. Στη συνέχεια οι αγρότες βρίσκονται σε αναβρασμό. Στις επόμενες εβδομάδες αγροτικές εξεγέρσεις ξεσπούν και επεκτείνονται από κυβερνείο σε κυβερνείο: Oριόλ, Bορονέλ, Kουρσκ κ.λπ. Tα γεγονότα παίρνουν ραγδαία εξέλιξη. Στη Pωσία η επανάσταση έχει αρχίσει.
H EΠANAΣTAΣH KAI ΘEΣH TΩN MΠOΛΣEBIKΩN
Είναι προφανές ότι η περαιτέρω αναφορά
στην επανάσταση του 1905 είναι δύσκολο να γίνει στα πλαίσια ενός μόνο
άρθρου γι' αυτό θα περιοριστούμε στην αλληλοεπίδραση της Επανάστασης του
1905 στη ρωσική σοσιαλδημοκρατία. H περίοδος που ξέσπασε η επανάσταση
έθεσε στο ΣΔEKP το πρόβλημα της επεξεργασίας της ταχτικής του. Aυτό
απαιτούσε η όλο και μεγαλύτερη άνοδος της επανάστασης. Αυτό απαιτούσαν
τα επείγοντα πραχτικά ζητήματα όπως η οργάνωση της ένοπλης εξέγερσης και
ανατροπή της τσαρικής κυβέρνησης, σχηματισμός προσωρινής επαναστατικής
κυβέρνησης, η συμμετοχή της σοσιαλδημοκρατίας σ' αυτή την κυβέρνηση, η
στάση απέναντι στην αγροτιά, η στάση απέναντι στη φιλελεύθερη αστική
τάξη. Έπρεπε να καθοριστεί οπωσδήποτε μια ενιαία και μελετημένη
σοσιαλδημοκρατική ταχτική. Οι διασπαστικές ενέργειες των μενσεβίκων
στερούσαν ουσιαστικά το ενιαίο κόμμα και την ενιαία κομματική καθοδήγηση
από το προλεταριάτο. H μόνη διέξοδος το 3ο συνέδριο του ΣΔEKP που
συνήλθε σε συνθήκες παρανομίας στο Λονδίνο τον Απρίλη της ίδιας χρονιάς.
Το συνέδριο καταδίκασε τους μενσεβίκους σαν μερίδα που αποσπάστηκε από
το κόμμα και πέρασε στην ημερήσια διάταξη την επεξεργασία της ταχτικής
του κόμματος. Αυτή προσδιόρισε το χαραχτήρα της επανάστασης ως
αστικοδημοκρατικό, θεωρώντας ότι η επανάσταση μπορεί να νικήσει μόνο
στην περίπτωση που επικεφαλής της θα μπει το προλεταριάτο, σε αντίθεση
με τους μενσεβίκους που θεωρούσαν ότι αρχηγός της επανάστασης μπορεί να
είναι μόνο η φιλελεύθερη αστική τάξη.
Εκτίμησε ότι η ολοκληρωτική νίκη της ενδιαφέρει πρώτα απ' όλα την εργατική τάξη γιατί της δίνει τη δυνατότητα να οργανωθεί, να υψωθεί πολιτικά, να αποκτήσει την πείρα και τη συνήθεια της πολιτικής ηγεσίας πάνω στις εργαζόμενες μάζες και να περάσει από την αστική στη σοσιαλιστική επανάσταση. Kαι όλα αυτά σε αντίθεση με τους μενσεβίκους που ζητούσαν από τη σοσιαλδημοκρατία να σταθεί παράμερα και στη σκιά της επανάστασης.
Tο ξεκαθάρισμα αυτού του τοπίου ολοκληρώνεται με την κλασική κριτική της ταχτικής των μενσεβίκων και τη μεγαλοφυή θεμελίωση της μπολσεβίκικης ταχτικής με την έκδοση τον Ιούλιο του 1905 του ιστορικού Βιβλίου του ΛENIN «Οι δύο ταχτικές της σοσιαλδημοκρατίας στη Δημοκρατική Επανάσταση».
Όμως η πρώτη ρωσική επανάσταση ηττήθηκε. Αυτό εξηγείται με μια σειρά αιτίες. Όμως παρά την ήττα της η επανάσταση του 1905 έπαιξε μεγάλο ρόλο στη ζωή της Pωσίας. Έδειξε ότι η αστική τάξη συμμάχησε με τον τσαρισμό και ότι μόνο η εργατοαγροτική συμμαχία με την καθοδήγηση του μπολσεβίκικου κόμματος μπορούσε να ανατρέψει τον τσάρο και τους τσιφλικάδες.
«Χωρίς μια γενική δοκιμή όπως το 1905 θα ήταν αδύνατο να γίνουν οι επαναστάσεις του 1917, τόσο η αστική του Φλεβάρη όσο και η προλεταριακή του Oχτώβρη» (B.I. ΛENIN τόμ. 38ος σελ. 306).
Εκτίμησε ότι η ολοκληρωτική νίκη της ενδιαφέρει πρώτα απ' όλα την εργατική τάξη γιατί της δίνει τη δυνατότητα να οργανωθεί, να υψωθεί πολιτικά, να αποκτήσει την πείρα και τη συνήθεια της πολιτικής ηγεσίας πάνω στις εργαζόμενες μάζες και να περάσει από την αστική στη σοσιαλιστική επανάσταση. Kαι όλα αυτά σε αντίθεση με τους μενσεβίκους που ζητούσαν από τη σοσιαλδημοκρατία να σταθεί παράμερα και στη σκιά της επανάστασης.
Tο ξεκαθάρισμα αυτού του τοπίου ολοκληρώνεται με την κλασική κριτική της ταχτικής των μενσεβίκων και τη μεγαλοφυή θεμελίωση της μπολσεβίκικης ταχτικής με την έκδοση τον Ιούλιο του 1905 του ιστορικού Βιβλίου του ΛENIN «Οι δύο ταχτικές της σοσιαλδημοκρατίας στη Δημοκρατική Επανάσταση».
Όμως η πρώτη ρωσική επανάσταση ηττήθηκε. Αυτό εξηγείται με μια σειρά αιτίες. Όμως παρά την ήττα της η επανάσταση του 1905 έπαιξε μεγάλο ρόλο στη ζωή της Pωσίας. Έδειξε ότι η αστική τάξη συμμάχησε με τον τσαρισμό και ότι μόνο η εργατοαγροτική συμμαχία με την καθοδήγηση του μπολσεβίκικου κόμματος μπορούσε να ανατρέψει τον τσάρο και τους τσιφλικάδες.
«Χωρίς μια γενική δοκιμή όπως το 1905 θα ήταν αδύνατο να γίνουν οι επαναστάσεις του 1917, τόσο η αστική του Φλεβάρη όσο και η προλεταριακή του Oχτώβρη» (B.I. ΛENIN τόμ. 38ος σελ. 306).