Διδάγματα για μια μάχη
Διεθνές πλαίσιο
Στις 9 Μάη 1945 ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος
τελειώνει τυπικά με την παράδοση των Γερμανών φασιστών. Ύστερα από τη
ρίψη των ατομικών βομβών από τις ΗΠΑ στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι για
επίδειξη δύναμης, οι Ιάπωνες αναγκάστηκαν να παραδοθούν επίσης. Είχε
προηγηθεί στις 11 Φλεβάρη 1945 στη Γιάλτα της Κριμαίας η διάσκεψη των
ηγετών της Σοβιετικής Ένωσης, ΗΠΑ και Αγγλίας (Στάλιν, Ρούσβελτ,
Τσώρτσιλ) για τη λήξη του πολέμου, την παράδοση της Γερμανίας, τους
όρους κλπ. Aργότερα (17 Ιούλη 1945) στο Πότσδαμ της Γερμανίας υπήρξε νέα
διάσκεψη των ίδιων ηγετών για τις πολεμικές αποζημιώσεις που έπρεπε να
πληρώσει η Γερμανία και άλλα θέματα. Για τις διασκέψεις Γιάλτας –
Πότσδαμ έχουν γραφτεί πολλά και από πολλούς, κυρίως από την πλευρά της
αντικομμουνιστικής προπαγάνδας προκειμένου να συκοφαντήσουν και να
εμφανίσουν την ΕΣΣΔ ότι συμμετείχε "στο μοίρασμα του κόσμου και τις σφαίρες επιρροής".
Οι περισσότεροι αντικομμουνιστές
ιστοριογράφοι – δημοσιολόγοι αξιοποιούν τα όσα είπε κι έγραψε εκ των
υστέρων ο Ουίστον Τσώρτσιλ και βασικά το περίφημο πακέτο τσιγάρων πάνω
στο οποίο "μοίρασε τον κόσμο" με την αποδοχή του Ι.Β. Στάλιν.
Στις 26/6/1945 συνήρθε στο Σαν Φραντσίσκο των ΗΠΑ διάσκεψη αντιπροσώπων
από 50 χώρες στην οποία αποφασίστηκε η ίδρυση του ΟΗΕ κι εγκρίθηκε το
καταστατικό του. Τον Απρίλη και Μάη του 1946 στο Παρίσι εκπρόσωποι της
Γαλλίας – Αγγλίας - ΕΣΣΔ και ΗΠΑ συζήτησαν το πρόβλημα ειρήνης με τις
χώρες που είχαν συμμαχήσει με τον άξονα (Ιταλία, Βουλγαρία, Ρουμανία,
Ουγγαρία και Φιλανδία) καθώς και την ένωση της Δωδεκανήσου με την
Ελλάδα. Η λήξη του 2ου παγκόσμιου πόλεμου και η συντριβή του φασισμού
βρίσκει ιδιαίτερα δυναμωμένο τον σοσιαλιστικό κόσμο. Ήταν η συνεισφορά
της ΕΣΣΔ, η προέλαση του Κόκκινου Στρατού σε όλη την Κεντρική Ευρώπη για
τη συντριβή των χιτλερικών στρατευμάτων, το παρτιζάνικο αριστερό
κίνημα, το Στάλινγκραντ.
Ο δυτικός καπιταλιστικός κόσμος είχε
κάθε λόγο ν’ ανησυχεί. Με πρωτεργάτη – και πάλι- τον Τσώρτσιλ, ο οποίος
είχε ηττηθεί από τους Εργατικούς στις εκλογές του 1945, αρχίζει ο
λεγόμενος «ψυχρός πόλεμος», ο οποίος φτάνει σε αντικομμουνιστική
φρενίτιδα με τον Μακαρθισμό στις ΗΠΑ. Το 1948 μπαίνει σε εφαρμογή το
σχέδιο Μάρσαλ που τυπικά απέβλεπε στην ανόρθωση βασικών χωρών της
Ευρώπης (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο,
Δανία, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ελλάδα, Τουρκία, Αυστρία, Σουηδία, Νορβηγία
και Πορτογαλία) από τον πόλεμο, στην ουσία όμως ήταν μια προσπάθεια των
ΗΠΑ να ανακόψουν το φίλο-επαναστατικό προοδευτικό ρεύμα σε όλη την
Ευρώπη και να βάλουν το χαλινάρι στις καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης
τόσο τις ηττημένες (Γερμανία, Ιταλία) όσο και τις νικήτριες (Μ.
Βρετανία, Γαλλία) που έβγαιναν εξασθενημένες από τον πόλεμο. Παράλληλα,
σε όλο τον κόσμο αναπτύσσονταν ένα τεράστιο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα
που έθετε ως πρώτη προτεραιότητα την εθνική ανεξαρτησία, έκοβε τα
πλοκάμια της πάλαι ποτέ αγγλικής κοσμοκρατορίας. Στην πρωτοκαθεδρία
αυτού του ρεύματος αναμφίβολα βρισκόταν το επαναστατικό κίνημα στην Κίνα
με επικεφαλής το Κομμουνιστικό Κόμμα.
Την 1η του Σεπτέμβρη του 1949 ο Κόκκινος
Στρατός μπαίνει στο Πεκίνο. Τον Σεπτέμβρη του 1947 ιδρύεται στην
Πολωνία η Κομινφόρμ, δηλαδή το κομμουνιστικό γραφείο πληροφοριών που
αποτελούσαν τα κομμουνιστικά κόμματα της ΕΣΣΔ, Βουλγαρίας,
Γιουγκοσλαβίας, Ιταλίας, Γαλλίας, Ουγγαρίας, Τσεχοσλοβακίας, Πολωνίας
και Ρουμανίας. Η 3η κομμουνιστική διεθνής είχε αυτοδιαλυθεί το 1943.
Στις 28/6/1948 από την Κομινφόρμ αποπέμφθηκε η Γιουγκοσλαβία του Τίτο.
Στις 4/4/1949 δημιουργήθηκε το ΝΑΤΟ (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία,
Νορβηγία, Ισλανδία, Καναδάς, Ολλανδία, Λουξεμβούργο). Το 1952 στο ΝΑΤΟ
προσχωρεί η Ελλάδα.
Απελευθέρωση
Υπάρχει μια ολόκληρη φιλολογία για τον
πολιτικό προσανατολισμό του ΚΚΕ – ΕΑΜ κατά τη διάρκεια της κατοχής. Το
περίφημο γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη ήδη από το 1940 μιλούσε για «τελικό
έπαθλο» του αντιφασιστικού αγώνα που θα ήταν η Ελλάδα της δουλειάς και
της προκοπής. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της κατοχής ο αντιφασιστικός
εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας άφηνε ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα ύστερα από
το διώξιμο των Γερμανών κατακτητών. Πολύ δε περισσότερο καλλιεργούνταν
προσδοκίες για ειρηνική λύση του ελληνικού προβλήματος και σε κάθε
περίπτωση συσκοτίζονταν ο βρώμικος ρόλος των Άγγλων ιμπεριαλιστών που
βυσσοδομούσαν κρυφά και φανερά ενάντια στο ΚΚΕ-ΕΑΜ. Η ενιαία
επαναστατική διαδικασία (προτσές) που υπήρξε σαν γραμμή σε μια σειρά
χώρες (Κίνα-Αλβανία-Γιουγκοσλαβία) απέδωσε καρπούς και οι μάζες,
γαλουχημένες στον αντιφασιστικό αγώνα βασικά με την αντάρτικη μορφή,
μετασχημάτισαν το πρώτο επαναστατικό στάδιο της κατάκτησης της Εθνικής
Ανεξαρτησίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας σε σοσιαλισμό. Έξοχη εφαρμογή
του ενιαίου (αντιγιαπωνέζικου) μετώπου σε απελευθερωτικό αγώνα υπήρξε
στην Κίνα και το κομμουνιστικό κόμμα με επικεφαλής τον Μάο Τσετούνγκ.
Αντίθετα το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα που βρέθηκε μπροστάρης κι
αιμοδότης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα από την απελευθέρωση (Οκτώβρης
1944) ως τη Βάρκιζα (Φλεβάρης 1945) παρέπαιε ανάμεσα στη συνθηκολόγηση
και τη συνέχιση του αγώνα. Η αρχή είχε γίνει με τις συμφωνίες της
Καζέρτας και του Λιβάνου όπου η ηγεσία του ΕΑΜ είχε αποδεχτεί τους
φυγάδες και ριψάσπιδες αστούς πολιτικούς ως συνομιλητές.
Τα σχέδια των Άγγλων για τον περιορισμό
της δύναμης του ΕΑΜ είχαν διαφανεί πολύ πριν την απελευθέρωση. Με τη
συμφωνία της Καζέρτας, του Λιβάνου αλλά και το σχέδιο «κιβωτός»
απέβλεπαν στην εξουθένωση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ και την αγκίστρωσή του
στα βουνά, την υποβοήθηση όλων των φιλοφασιστικών ομάδων ως αντίβαρο στο
ΕΑΜικό αντάρτικο και τη βοήθεια στον ΕΔΕΣ του Ν. Ζέρβα. Η Ελλάδα θα
αποδεικνυόταν ότι ήταν η μοναδική χώρα στα Βαλκάνια που δεν πέρασε με
τον ένα ή τον άλλο τρόπο στις σοσιαλιστικές δυνάμεις. Η Αγγλία, έχοντας
την Ελλάδα ως ορμητήριο (τη θέση της αργότερα την πήραν οι ΗΠΑ), μαζί με
τις βάσεις στην Κύπρο μπορούσε να ελέγχει καλύτερα τα νέα επαναστατικά
καθεστώτα στα νότια Βαλκάνια. Γι αυτόν το σκοπό οι Εγγλέζοι
ιμπεριαλιστές θα συνεργάζονταν όχι μόνο με τα υπολείμματα των αστών
πολιτικών αλλά και με τους γερμανοτσολιάδες φασίστες.
Η απελευθέρωση της χώρας βρίσκει τον
ΕΛΑΣ να αριθμεί 150.000 μαχητές (ΕΛΑΣ, ΕΛΑΝ, Εθνική Πολιτοφυλακή) και να
έχει δώσει πάνω από 600 μάχες εξοντώνοντας ή αιχμαλωτίζοντας πάνω από
30.000 Γερμανο-Ιταλούς στρατιώτες. Στις 10 Μάρτη του 1944 στη Βίνιανη
της Ευρυτανίας συγκροτείται η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης
(ΠΕΕΑ), η οποία προκήρυξε εκλογές για την ανάδειξη εθνικού συμβούλιου.
Το τελευταίο συνήρθε στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας από τις 14 έως 27 Μάη.
Το ψήφισμα εκτός των άλλων καθιέρωνε την ισότητα ανδρών – γυναικών,
όριζε ως γλώσσα τη γλώσσα του λαού, την εργασία ως βασική κρατική
αποστολή, ορίζοντας πως η εξουσία πηγάζει από το λαό και ασκείται από το
λαό. Η αίγλη του ΕΑΜικού κινήματος είχε εμπεδωθεί με «φωτιά και
σίδερο». Οι νεκροί του ΕΑΜ ξεπερνούσαν τις 400.000, δηλαδή το 5% του
συνολικού πληθυσμού, εκ των οποίων 260.000 πέθαναν από την πείνα και
50.000 εκτελέστηκαν από τους φασίστες. Απέναντι σ’ αυτό το από κάθε
άποψη τεράστιο κίνημα ξεδιπλώθηκαν οι επιδιώξεις των Άγγλων
ιμπεριαλιστών και της ντόπιας ολιγαρχίας, που όταν δεν συμβιβάστηκε με
τον κατακτητή, τράπηκε σε φυγή στο εξωτερικό. Τα πρώτα αγγλικά
στρατεύματα αποβιβάστηκαν τον Οκτώβρη 1944 στη Δυτική Πελοπόννησο σε
ασφαλή σημεία, αφού ο ΕΛΑΣ είχε απελευθερώσει σχεδόν όλη τη χώρα και οι
Γερμανοί εγκατέλειπαν την Αθήνα. Στις 18 Οκτώβρη ο Γ. Παπανδρέου που
χρίστηκε πρωθυπουργός μιλάει στο λαό της Αθήνας από το Σύνταγμα. Η
αγγλική πολιτική μπαίνει σε νέα φάση. Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι
Άγγλοι συμπεριφέρονταν διπρόσωπα και ύπουλα, προσπαθώντας να υποσκάψουν
τη δύναμη και το κύρος του ΕΑΜ –ΕΛΑΣ. Ενίσχυαν με εφόδια, πολεμικό υλικό
και λίρες τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ, αξιοποίησαν τον φθαρμένο αστικό κόσμο,
τον βασιλιά Γεώργιο Β’ και τον συνεργάτη των Γερμανών αρχιεπίσκοπο
Δαμασκηνό ενάντια στο ΕΑΜ. Μετά τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο
Στάλινγκραντ (Φλεβάρης 1943) ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός και ο ιθύνων
νους του, ο Τσώρτσιλ, αντιλήφτηκαν ότι έπρεπε να εργάζονται για την
«επομένη μέρα». Όταν δηλαδή θα έφευγαν οι Γερμανοί∙ γράφει σχετικά:
«είμαστε υποχρεωμένοι να επέμβουμε στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας
τη στιγμή της απελευθέρωσης».
Το ΕΑΜ
Η ίδρυση του ΕΑΜ δεν ήταν κεραυνός εν
αιθρία όπως θέλουν να την παρουσιάζουν ορισμένοι. Το ΕΑΜ ήταν γνήσιο
τέκνο του επαναστατικού ΚΚΕ, της πολιτικής γραμμής του αντιφασιστικού
μετώπου και της ΕΣΣΔ. Της ίδρυσης του ΕΑΜ προηγήθηκε το περίφημο γράμμα
του Ζαχαριάδη για τον χαρακτήρα του πόλεμου. Στις αρχές του Ιούλη 1941
συνήρθε στην Αθήνα η 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ
(εκλεγμένη στο 6ο Συνέδριο) και έθεσε στην ημερήσια διάταξη το «καθήκον
της πάλης» ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και το φασισμό, και την
κοινωνική προκοπή. Η απόφαση αυτή κατέληγε: «κάθε κομμουνιστής έχει
χρέος να δώσει όλες τις δυνάμεις του για τη συγκρότηση του εθνικού
μετώπου». (Βλέπετε οι κομμουνιστές δεν ντρέπονται να υποστηρίξουν την
εθνική ανεξαρτησία όπως κάνουν οι σημερινοί αντικαπιταλιστές της
φράσης). Λίγο αργότερα (16/7/1941) συγκροτείται το Εργατικό Εθνικό
Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ) από κομμουνιστικές και ρεφορμιστικές
παρατάξεις. Ταυτόχρονα το γραφείο περιοχής της Μακεδονίας – Θράκης
αποφάσισε να οργανώσει ένοπλες ομάδες ανταρτών και σύντομα ξεσήκωσε τους
πατριώτες κατά των Βούλγαρων κατακτητών – φασιστών. Η πολιτική γραμμή
του αντιφασιστικού μετώπου επιβεβαιώνεται και στην 7η Ολομέλεια της Κ.Ε.
του ΚΚΕ (Δεκέμβρης 1941) όπου αναλαμβάνει καθήκοντα γραμματέα ο Γ.
Σιάντος, ο οποίος μόλις είχε δραπετεύσει από τις φυλακές. Στις 27
Σεπτέμβρη 1941 στα Εξάρχεια της Αθήνας συγκροτείται το θρυλικό ΕΑΜ. Στη
σύσκεψη πήραν μέρος εκπρόσωποι του ΚΚΕ, του Σοσιαλιστικού Κόμματος
Ελλάδας (Χωμενίδης), της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας (Ηλ. Τσιριμώκος), του
Αγροτικού Κόμματος (Βογιατζής, Τανούλας). Μετά την υπογραφή του
ιδρυτικού συμφώνου προσχώρησαν στο ΕΑΜ η Σοσιαλιστική Ένωση, το
Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, οι Σοσιαλιστές Δημοκράτες, το Εργατικό ΕΑΜ,
οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι και η Εθνική Αλληλεγγύη. Το παλιό πολιτικό
δυναμικό (Σοφούλης, Παπανδρέου, Καφαντάρης, Τσαλδάρης, Μυλωνάς, Ράλλης,
Γονατόπουλος), όταν δεν «το έσκασε» στο Κάιρο βολευόταν καιροφυλακτώντας
για «καλύτερες μέρες» και πάντως μακριά από κάθε πράξη αντίστασης. Ο
Εγγλέζος συνταγματάρχης Χάμον γράφει: «αμέσως μετά την είσοδο των
Γερμανών στην Ελλάδα το κομμουνιστικό κόμμα ανέλαβε την πρωτοβουλία της
οργάνωσης αντίστασης και ζήτησε από τα αστικά κόμματα να συνεργαστούν
μαζί του». Στις γραμμές του ΕΑΜ οργανώθηκαν και συγκεντρώθηκαν όλα τα
αγωνιζόμενα τμήματα του λαού. Η πρώτη μεγάλη επιχείρηση του ΕΑΜ ήταν η
μάχη ενάντια στην πείνα το 1942, η πάλη για την επιβίωση του λαού. Ενώ
στις 16 Φλεβάρη 1942 κυκλοφορεί πλατειά η διακήρυξη για την ίδρυση του
ΕΛΑΣ με πρώτο σκοπό την απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές.
Αιμοδότης, εμπνευστής, οργανωτής και καθοδηγητής του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήταν το
επαναστατικό ΚΚΕ.
Ο Δεκέμβρης
Την 1η Δεκέμβρη, ο Σκόμπυ (αρχηγός των
βρετανικών στρατευμάτων) ανακοινώνει την αποστράτευση όλων των ανταρτών.
Ήταν φανερό ότι η διαταγή στρέφονταν ευθέως κατά του ΕΛΑΣ που αριθμούσε
σε όλη τη χώρα πάνω από 130.000 άνδρες και γυναίκες ένοπλους/ες.
Απέναντί του, βρίσκονταν οι γερμανοντυμένοι του Ιερού Λόχου και της
Ορεινής Ταξιαρχίας, τα υπολείμματα του ΕΔΕΣ και οι γερμανοτσολιάδες που
γύρευαν αγγλική προστασία. Ο Σκόμπυ δηλώνει πως «στέκομαι στο πλευρό της
ελληνικής κυβερνήσεως ….. χρειάζεται να γίνουν ελεύθερες εκλογές». Οι
υπουργοί του ΕΑΜ οδηγούνται σε παραίτηση. Η παραίτηση των ΕΑΜικών
υπουργών (Σβώλος, Ζεύγος, Τσιριμώκος, Πορφυρογένης, Καρτάλης, Ασκουτσής,
Αγγελόπουλος) θα έπρεπε να παρασύρει ολόκληρη την κυβέρνηση Παπανδρέου.
Όμως η τελευταία, στηριγμένη στα αγγλικά όπλα, είχε σκοπό να χτυπήσει
το εθνικό-ανεξαρτησιακό, λαϊκό-δημοκρατικό και αριστερό κίνημα. Ο στόχος
των Άγγλων ήταν να κρατήσουν ως βασικό στρατιωτικό ορμητήριο την Αθήνα,
έχοντας στο πλευρό τους κάθε αντι-ΕΑΜική ομάδα. Συγκεκριμένα στο Γουδί
και τη σχολή Χωροφυλακής λειτουργούσαν στρατόπεδα των ταγματασφαλιτών,
οι Χίτες κρατούσαν το Θησείο, οι ΕΔΕΣίτες μεγάλα κεντρικά ξενοδοχεία και
μαζί με Άγγλους στρατιώτες πρόβαιναν σε προκλήσεις κατά των ΕΑΜιτών
πολιτών.
3 Δεκέμβρη 1944 - H ματωμένη Κυριακή
Την 1η Δεκέμβρη το ΕΑΜ αποφασίζει
παλλαϊκή απεργία για το Σάββατο 2 Δεκέμβρη και συλλαλητήριο για την
Κυριακή 3 Δεκέμβρη ως διαμαρτυρία για τον μονομερή αφοπλισμό του ΕΛΑΣ
και τις προκλήσεις Άγγλων και φασιστών. Η παλλαϊκή – γενική απεργία
στέφεται με απόλυτη επιτυχία, ενώ ο Γ. Παπανδρέου, δοκιμάζοντας τις
αντοχές του ΕΑΜ, ανακαλεί την άδεια για το συλλαλητήριο. Από τα
ξημερώματα χιλιάδες λαού από παντού πλημμυρίζουν το Σύνταγμα,
προχωρώντας με σημαίες, τις σημαίες των αγώνων, με πανό και συνθήματα.
Στις 11 το πρωί κι ενώ η πλατεία είναι γεμάτη αρχίζουν να πέφτουν πυρά
από το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, τα Παλαιά Ανάκτορα και τη Διεύθυνση
Αστυνομίας: 21 νεκροί και 140 τραυματίες, ενώ το ίδιο βράδυ
δολοφονούνται αφισοκολλητές του ΕΑΜ. Αμέσως το ΕΑΜ κηρύσσει γενική
απεργία. Στις 4 του Δεκέμβρη νεκρική πομπή που διασχίζει πάλι το
Σύνταγμα δέχεται στην επιστροφή από το νεκροταφείο ύπουλη επίθεση από
Χίτες. Άλλοι 40 νεκροί και 70 τραυματίες, ενώ την επόμενη μέρα η
Ασφάλεια σκοτώνει πάνω από 30 άτομα. Η εξέλιξη της σύγκρουσης είναι
αναπόφευκτη, μόνο που δεν έφτανε η αυτοθυσία και ο ηρωισμός για να
ηττηθούν οι ντόπιοι φασίστες και οι Άγγλοι κατακτητές.
Ηρωικός λαός – Δειλή ηγεσία
Αμέσως μετά τα γεγονότα της 3ης Δεκέμβρη
ο Σκόμπυ, παραμερίζοντας την «αχυρένια» κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου,
κλιμακώνει τις αντιΕΑΜικές ενέργειές του. Κηρύσσει στρατιωτικό νόμο,
ανακοινώνει τη διάλυση της πολιτοφυλακής του ΕΑΜ, ενώ Άγγλοι στρατιώτες
περικυκλώνουν και αφοπλίζουν το 2ο σύνταγμα της 2ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ.
Οι Άγγλοι υπερτερούν σε πολεμικό υλικό (πυροβόλα, τανκς, αεροπλάνα,
πολεμοφόδια). Σύμφωνα με την έκθεση του Γ. Σιάντου στην 11η Ολομέλεια
της Κ.Ε. του ΚΚΕ το 1945, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ φτάνουν στις 12.000 (όσο
τον υπολογίζουν και οι Άγγλοι). Οι Βρετανοί παράταξαν στην αρχή 30.000
στρατιώτες που έφτασαν στις 60.000, 80 αεροπλάνα και 200 τανκς. Στο
πλευρό τους πολεμούσαν η 3η Ορεινή Ταξιαρχία με 2.500 άνδρες, ο Ιερός
Λόχος με 500 άνδρες, η Χωροφυλακή με 3.000 άνδρες και οι συμμορίες
δωσίλογων φασιστών με πάνω από 10.500 άνδρες. Ο Λ. Σπαής , υπουργός
Στρατιωτικών, γράφει σχετικά: «αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθούν κατά του
ΕΑΜ τα Τάγματα Ασφαλείας. Η εισήγηση ήταν των Άγγλων, η απόφαση δική
μου. Συνολικά υπήρχαν 27.000 των Ταγμάτων Ασφαλείας, χρησιμοποιήσαμε
12.000, τους λιγότερο εκτεθειμένους και οπωσδήποτε κανένα από τα
σημαίνοντα στελέχη. Τους ντύσαμε, τους εξοπλίσαμε αφού τους πήραμε από
τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, κυρίως από το Γουδί, στο κτίριο των Παλαιών
Ανακτόρων τη σημερινή Βουλή. Εκεί στα υπόγεια υπήρχαν αποθήκες
ιματισμού κι εξοπλισμού». Η στρατιωτική υπεροχή των Άγγλων ήταν εμφανής,
ωστόσο η ηγεσία του ΚΚΕ κρατά το στρατιωτικό δυναμικό του ΕΛΑΣ γύρω από
την πρωτεύουσα χωρίς να το ρίχνει στη μάχη. Απέναντι στους ντόπιους
φασίστες και τον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό αντιπαρατάσσεται και πολεμά ο
αθηναϊκός λαός. Ηρωικές σελίδες γράφονται κύρια στις ανατολικές
συνοικίες με πρωτοπόρα την Καισαριανή. Αυτή την περίοδο διαλέγει ο
Τσώρτσιλ για να επισκεφτεί την Αθήνα, ανήμερα της 25ης Δεκέμβρη 1944.
Έρχεται συνοδευόμενος από τον ‘Ιντεν, υπουργό Εξωτερικών, και
συγκαλείται σύσκεψη στην Αθήνα. Λαμβάνει μέρος αντιπροσωπεία του ΕΑΜ-
ΕΛΑΣ με τους Γ. Σιάντο, Μ. Παρτσαλίδη και τον στρατηγό Μ. Μάντακα, ο Γ.
Παπανδρέου με υπουργούς, ο Ν. Πλαστήρας, ο Τσώρτσιλ, ο Ίντεν, εκπρόσωποι
αστικών κομμάτων. Η σύσκεψη συνεχίστηκε στις 26/12 χωρίς αποτέλεσμα,
αφού οι Άγγλοι απαιτούσαν ολοκληρωτικό και μονομερή αφοπλισμό του ΕΛΑΣ,
τη συντριβή του ΕΑΜικού κινήματος και την υποταγή της χώρας. Ο Τσώρτσιλ
σε συνέντευξη τύπου (27/12) ανακοινώνει με ιταμό ύφος την απόφαση να
εκκαθαριστεί η Αθήνα κι ο Πειραιάς. Στις 3 Γενάρη 1945 διορίζεται
πρωθυπουργός ο Ν. Πλαστήρας, αφού ο Γ. Παπανδρέου είχε κάνει τη βρώμικη
δουλειά. Ήδη από τις 27/2 η γενική επίθεση των Άγγλων έφερε σε θέση
άμυνας τον ΕΛΑΣ. Η Κ.Ε. του ΕΛΑΣ αποφάσισε τη σύμπτυξη των δυνάμεων έξω
από την Αθήνα-Πειραιά. Οι μηχανισμοί του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ μεταφέρονται
εκτός Αθηνών και πολλοί αριστεροί εγκαταλείπουν την πόλη για ν’
αποφύγουν την τρομοκρατία των Εγγλέζων, παρακρατικών, φασιστών και
δωσίλογων. Την μέρα της υποχώρησης με τις υπογραφές των Μάντακα-
Χατζημιχάλη- Σιάντου στην ανακοίνωσή της τελειώνει: « πολίτες
στα όπλα. Ο αγώνας συνεχίζεται. Θα διεξαχθεί με ακόμη μεγαλύτερο πάθος.
Η Αθήνα κι ο Πειραιάς είναι αδούλωτοι. Η Ελλάδα θα μείνει ελεύθερη. Η
νίκη είναι δική μας. Όλοι και όλα για τη συντριβή του ελληνικού
φασισμού. Για την ελευθερία. Για τη δημοκρατία. Για την ανεξαρτησία της
χώρας. Για τον πολιτισμό και το μέλλον της Ελλάδας». Αν
και στην ανακοίνωση της στρατιωτικής υποχώρησης αναφέρεται η επιδρομική
μανία του Σκόμπυ, εν τούτοις η ηγεσία του ΚΚΕ – ΕΛΑΣ έχει σοβαρά κενά
στη διάταξη των πολιτικών δυνάμεων. Καλεί τον λαό να συντρίψει τον
ντόπιο φασισμό αλλά αφήνει «έξω» τον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό. Αναπόφευκτα
η ήττα του Δεκέμβρη οδηγεί στη Βάρκιζα, όπως αναπόφευκτα ο
αντιφασισμός, που δεν συνδεόταν με την ανεξαρτησία και τη λαοκρατία, θα
οδηγούσε στη συσκότιση των Άγγλων ιμπεριαλιστών. Στις 9 Γενάρη 1945
υπογράφηκε ανακωχή με τις υπογραφές του Σκόμπυ από τη μια μεριά και των
Ζεύγου - Παρτσαλίδη και των ταγματαρχών Μακρίδη – Αθηνέλλη από τον ΕΛΑΣ.
Η κυβέρνηση–μαριονέτα των Πλαστήρα – Δαμασκηνού δεν υπάρχει παρά μόνο
στα χαρτιά. Η συμφωνία ανακωχής είναι συντριπτική κατά του ΕΛΑΣ.
Αναγκάζεται να αποχωρήσει από την Αττική, Θεσσαλονίκη, Βοιωτία, Εύβοια,
Φθιώτιδα, Μαγνησία και Βόρεια Πελοπόννησο!! Οι αγγλικές θέσεις
επιβλήθηκαν δια πυρός και σίδηρου και η ΕΑΜΟΕΛΑΣίτικη ηγεσία, βαθειά
επηρεασμένη από τις οππορτουνιστικές θέσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ, άνοιξε
τον δρόμο για τον αφοπλισμό του κινήματος. Ο πρωτομάστορας του αγγλικού
επεμβατισμού γράφει σχετικά: «έτσι τέλειωσε η μάχη που διήρκεσε έξι
εβδομάδες και που έγινε για να καταλάβουμε την Αθήνα κι όπως θα δείξει η
συνέχεια των γεγονότων για ν’ απαλλάξουμε την Ελλάδα από τον
κομμουνιστικό ζυγό».
Η μάχη του Δεκέμβρη του 1944, τώρα που
κλείνουν 70 χρόνια, μας δίνει ουσιαστικά και βαθειά συμπεράσματα. Αστοί
και ρεφορμιστές πολιτικοί και ιστορικοί μιλούν με απαξίωση για τον
«κόκκινο Δεκέμβρη», για τον Δεκέμβρη που χαρακτηρίστηκε από τον ηρωισμό
και την αυτοθυσία ενός μικρού λαού απέναντι στη στρατιωτική
παντοκρατορία της εποχής. Ήταν η πρώτη φορά μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο
που ένας λαός έστρεψε τα όπλα του κατά των Άγγλων ιμπεριαλιστών. Ο
Δεκέμβρης κατέληξε σε στρατιωτική νίκη των Άγγλων
ιμπεριαλιστών-επεμβασιών. Ωστόσο το λάθος του ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν ήταν
βασικά στρατιωτικό. Η μεταφορά των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στα βουνά με τον
Άρη Βελουχιώτη στην Ήπειρο να κυνηγά τον Ζέρβα, ο στρατιωτικός δισταγμός
με δυο λόγια, ήταν απότοκο της πολιτικής σύγχυσης της ηγεσίας του ΚΚΕ
για τον ρόλο των Άγγλων στη μεταπολεμική εποχή. Στις διπλανές χώρες,
τόσο οι παρτιζάνοι του Εμβέρ Χότζα όσο και του Τίτο ξεπέρασαν γρήγορα
τις φιλίες με τις δυτικές αστικές δυνάμεις που στράφηκαν κατά του άξονα.
Δυστυχώς η ηγεσία του ΚΚΕ δεν μπόρεσε να διακρίνει την αλλαγή φάσης και
να οδηγήσει το αντιφασιστικό – λαϊκό κίνημα για την ανεξαρτησία και τη
λαϊκή κυριαρχία. Η αυταπάτη για τον ρόλο των Άγγλων ιμπεριαλιστών και ο
συμφιλιωτισμός με τους «συμμάχους» είναι εμφανής σ’ όλη τη διάρκεια του
πολέμου. Οι Άγγλοι δεν θα έχαναν την ευκαιρία να επιτεθούν. Ο Δεκέμβρης
είναι οδηγός από την ορθή σε ό,τι αφορά τη δύναμη του λαού και
ταυτόχρονα οδηγός από την ανάποδη σε ό,τι αφορά την αρχή να πάμε τα
πράγματα μέχρι το τέλος. Την επανάσταση δεν την αφήνεις μισοτελειωμένη,
αλλιώτικα στο τέλος θα βρεθεί η Βάρκιζα.
